Ignace Demaerel is het bewijs dat er ook onder de Belgische protestanten mafketels rondlopen.
'de meerwaarde van Halloween' was de toegewezen titel voor zijn bijdrage. Een vraag naar meerwaarde vind ik maar gevaarlijk in de context van tradities, feesten en semi-religieuse aangelegenheden. De meerwaarde van Kerstmis, Sinterklaas, Pasen, Allerheiligen, Allerzielen, Pinksteren, Hemelvaart, Marie Pannekoek, Marie Klimop en ga zo maar door, Offerfeest, Dag van de Dynastie, 11 juli, 21 juli,... Zeg mij eens, wat is de meerwaarde van gelijk welke feestdag. Het is een moment om samen iets te doen, met vrienden, familieleden of gelijk wie. In het beste geval denk je aan wat ook gevierd dient te worden, maar het zijn vooral momenten om samen te beleven.
En dat Halloween een nieuwkomer is, maakt het niet minder belevenswaardig.
Voor alle duidelijkheid, zijn volledige betoog:
Halloween verovert sinds enkele decennia onze contreien, en vult scholen, bibliotheken, winkelstraten en winkelramen, boekwinkels en bioscopen en vele huiskamers: je kan er niet naast kijken: de pompoenen grijnzen je van overal aan. Op de hoek van onze straat tel ik 25 heksenfiguren op één vensterbank. Toch was dit 'feest' voor de huidige 50-plussers totaal onbekend in hun kindertijd. Het is dus een zeer recent verschijnsel, en geïmporteerd uit Angelsaksische landen. Met welke wind is dit komen overwaaien, en hoe blij moeten we ermee zijn?
In de Verenigde Staten maakte Halloween vooral opgang in de tweede helft van de 19e eeuw, maar de oorsprong ervan is natuurlijk veel ouder en gaat terug naar een oud Keltisch geestengeloof. Onze nog-niet-zo-verlichte voorouders geloofden dat op 31 oktober de geesten van alle gestorvenen van het afgelopen jaar terug kwamen om te proberen een levend lichaam in bezit te nemen voor het komende jaar.
Er doen twee mogelijke verklaringen de ronde voor de uitgesneden pompoenen: ofwel dat de Kelten maskers droegen om de boze geesten af te weren (zoals trouwens in veel animistische culturen), ofwel dat ze als voedsel werden neergelegd om de goede geesten van de overledenen aan te trekken. Heeft het belang welke van de twee juist is? Heidendom en rationele uitleg zijn nooit goed samen gegaan. Alsof geesten bang zouden zijn voor pompoenen...? Zijn die echt niet intelligenter dan dat? Alsof geesten eten nodig hebben?
Wij, intellectuele, hoogopgeleide westerlingen vinden zulk dwaas geloof hoogstens interessant als curiosum in een museum. Maar waarom overspoelen die vreemde restanten ons dan zo massaal tegenwoordig? Wie heeft dit feest eigenlijk 'officieel' ingevoerd? Niemand natuurlijk, tenzij de commercie die blijkbaar op zoek was naar wéér een pepmiddel om u en mij naar de winkels en pretparken te lokken. Moest er weeral een kick gecreëerd worden om onze economie non-stop draaiend te houden?
Halloween blijft toch een beetje bizar en geeft een vreemde smaak in de mond. Het heeft geen duidelijke achtergrond, geen inspirerende inhoud, geen appellerende, verheven boodschap. Wat maakt het dan zo snel zo populair? Vanwaar die vreemde fascinatie voor horror? Gaat het enkel om 'lekker griezelen', onschuldig amusement, spookje spelen, of speelt het in op iets donkers in ons? Voor mij is het voer voor psychologen of psychiaters wat mensen in deze griezelhype aantrekt. Het is genoeg stof voor tien doctoraten.
Want hoe moet je dit anders noemen, die fascinatie voor alles wat morbide en luguber is? Van de kinderboeken en stripverhalen gaat de helft over zombies, vampieren, skeletten, demonen, aliens, bloedzuigers, trollen, monsters, weerwolven, heksen en tovenaars, betoverde wezens, vervloekingen en bezweringen, bezetenheid... In computerspelletjes moet het bloed niet alleen vloeien met emmers, maar nog liever in het rond spuiten, en de monsters worden steeds maar afzichtelijker. Het genre van de horrorfilms moet altijd vérder gaan om mensen te lokken met nóg straffere kicks, bloedstollend en sinister, het uitmelken van wreedheid en sadisme: hoe weerzinwekkender, hoe choquerender, hoe perverser, hoe liever.
'Maar het is toch slechts een virtuele wereld?', hoor ik iemand zeggen. Wel, in sommige delen van de wereld is horror de realiteit. Sommige van de huidige vluchtelingen uit oorlogsgebieden hebben de dood voor ogen gezien, en véchten om te léven. En wij, verwende westerlingen die zóveel overvloed hebben, flirten met de dood als amusement en hobby. Zij hebben horror gezien in hun eigen leven, en vluchten eruit weg, en wij zoeken het op voor de smullen ervan. Rare jongens, die mensen! Of hebben we het té goed, en vervelen we ons gewoon te pletter?
Onze rationalistische cultuur meende zich te moeten ontdoen van haar 'irrationele' christelijke erfenis, die ze verouderd acht, maar keert terug naar religieuze opvattingen die nóg ouder zijn: de middeleeuwen bestempelen we graag als duister en barbaars, en we prefereren het Germaanse heidendom. In de psychologie zouden ze zoiets 'regressie' noemen. Kan een ganse cultuur aan regressie lijden?
Deze fascinatie voor duisternis moét ons verbazen in een tijd die trots is op haar Verlichting! Is het een puur toeval dat sinds ongeveer 50 jaar onze maatschappij steeds meer seculier wordt, religie-vrij, en dat tegelijk al zulk soort spirituele junk binnenkomt? De christelijke symbolen moesten verdwijnen uit de openbare plaatsen, want ze gaven aanstoot aan de niet-gelovigen. Ze zijn vervangen door afzichtelijke heksenfiguren vol vieze wratten. Van vooruitgang gesproken!
Kan iemand mij één meerwaarde noemen van Halloween? Eén positieve bijdrage aan onze cultuur? Het koopgedrag van mensen opkrikken kan je ook met mooie alternatieven. Bakkers, ontsier uw heerlijke taarten niet langer met lelijke halloween-chocolaatjes erop. Komaan, professionele reclamejongens, wees eens creatief, en verzin een 'dag van de herfstkleuren', een 'dag van de vriendschap' of iets beters!
Maar ik wil nog veel meer een passionele oproep doen aan alle scholen en onderwijsmensen: giet onze kinderen niet vol met die rommel, maar geef ze iets esthetisch en constructiefs mee. De pedagogische waarde van Halloween is nul, pardon, 'min vijf'. Bespaar je de moeite van je klaslokalen en gangen vol te hangen met namaak-spinnenwebben en zwarte heksenhoeden.
En, van goede smaak gesproken: spaar die arme pompoenen die onschuldig opgeofferd worden! Waarom al die schrijnende voedselverspilling? Maak er liever heerlijke pompoensoep van! Met wat wortelen, ajuinen, genoeg peper en een geutje room!
tekst schaamteloos gecopypaste van knack
Man, man, man. Zijn betoog is simpel samen te vatten: het is iets nieuws, het is 'eng en lelijk' en ik zie er meerwaarde niet van in.
Bon, dat een godsdienstleerkracht spreekt over 'achterlijke tradities' is gewoonweg te pijnlijk om op te reageren. Hij stelt zich vragen bij de 'heidense' oorsprong van het feest. Maar beste vrienden, dat geldt voor bijna alle feesten. Tradities en feesten gaan immers bijzonder lang mee en worden steeds weer aangepast aan de tijd. Dat Halloween, 'All Hallow's Eve', op de vooravond van Allerheiligen en Allerzielen wordt gevierd is geen toeval. Die feesten zijn een geheel gaan vormen.
De traditie en de prechristelijke wortels piepen er bij zowat alle christelijke feesten door, waarom is er een kaarsenprocessie op Maria Lichtmis, waarom zetten we een boom in onze living, waarom eten we ons een indigestie met paaseieren? Stuk voor stuk gebruiken met oeroude, prechristelijke wortels. Zelfs de data waarop we onze feesten houden zijn veel ouder dan het christendom. Allemaal zaken waarvan je toch mag verwachten dat een godsdienstleerkracht ze weet.
De vraag die hij stelt naar de 'pedagogische meerwaarde' is zo mogelijk nog pijnlijker. Dat je kinderen samen laat spelen rond een leuk en aantrekkelijk thema, dat je hen creatief laat zijn en dingen laat maken, dat je hen laat verkleden, dat is denk ik al een bijzonder grote pedagogische meerwaarde.
Dan komen we bij, 'de jeugd van tegenwoordig, het is allemaal gruwel en lelijk'. Ik weet niet wat voor een jeugd Ignace Demaerel heeft gehad maar 'enge dingen' behoren nu eenmaal tot de verbeeldingswereld van kinderen. Een broer en een zus worden door hun eigen vader achtergelaten in het bos, gevangengenomen door een kannibalistische vrouw, die ze zelf vermoorden door haar in de vuuroven te smijten. Een meisje wordt alleen het bos ingestuurd, naar haar alleen in het bos woonde grootmoeder, zij blijkt vermoord door een wolf die ook het kind belaagd, maar de boswachter slacht de wolf af door met een groot mes zijn buik open te snijden. En dit zijn nog de brave, Disney-vriendelijke verhaaltjes die je ongetwijfeld ook te horen kreeg. Een van mijn favoriete jeugdauteurs is Anthony Horowitz. En als je vandaag een boekenwinkel of een jeugdbibliotheek binnenloopt zal je bijzonder veel spannende en zeer populaire enge griezelboeken vinden.
Maar niet alleen in de volkstradities en in de literatuur, ook in de verbeelding van een kind spookt het zeer regelmatig. Duistere gedachten en angsten maken deel uit van de normale psyche, dus ook het opgroeiende kind heeft er mee te kampen. En als kind kan je die angsten maar moeilijk plaatsen. Daarom hebben ze nachtlichtjes uitgevonden en lichtgevende prinsessen voor op het nachtkastje. Enge monsters onder het bed, nog engere monsters in de kast en wat zit er daar in de hoek van de kamer?
Van enge dingen iets leuks maken is nog zo geen slecht idee, me dunkt.
Dus samenvattend, eigenlijk gaat het hier om een inhoudsloze verzuurde reactionaire uitbarsting - en dergelijke dingen horen thuis op een familiefeest, waarbij de saaiste en ambetantste wortel onder de nonkels uitroept dat de jeugd beter zou lezen dat te 'gameren' en beter zou studeren dan te 'tabletten met de ifoon' en nog beter, naar de kerk zou gaan dan zich te verkleden
Dergelijke nonkels moet je straal negeren. En er (al dan niet achter zijn rug) eens goed mee lachen.
2 opmerkingen:
Ignace is helemaal geen verzuurde wortel........integendeel.......hij beschrijft loepzuiver de valkuilen die tegenwoordig voor de mensheid worden gelegd.....wij zijn geschapen met een hoger doel en dat is niet het ophemelen van doods gedachtengoed........Ignace, zet hem op topper!
Ignace heeft een punt. Er schuilen mindere positieve aspecten in die "creatieve" feest.
Verder, iemand aanzetten tot kleinering vanwege zijn/haar opvattingen lijkt mij alles behalve schrander.
Een reactie posten