'veel meer inzetten op jeugd, welzijn, werk en onderwijs'

Eind februari kondigde Bilal Benyaich aan dat hij een carrièreswitch ging maken naar diplomaat. Hij gaf nog een interview voor De Morgen. Ik ben het niet altijd eens met Bilal maar ik vind zijn analyses altijd zeer interessant. Ik geef hier enkele rake passages.

Als het van mij afhing, hadden de gemeenschaps- en gewestregeringen nog veel meer mogen inzetten op klassieke beleidsdomeinen als jeugd, welzijn, werk en onderwijs. Want dat zijn de grote hefbomen om tot een meer harmonieuze samenleving te komen. Je voelt dat in onze maatschappij tektonische platen tegen elkaar aan het schuren zijn en dat de spanningen voortdurend toenemen.

En toch ontbreekt bij de beleidsmakers de sense of urgency. Vooral in Brussel maar ook in Vlaanderen. Als ik Vlaams coördinerend minister voor radicalisering Liesbeth Homans (N-VA) hoor praten over radicalisering heeft ze het altijd over de Syrië-strijders. Maar de Syrië-strijders zijn maar een symptoom van een dieperliggende malaise: de politieke islam heeft wortel geschoten in Vlaanderen en België. En tegelijk zie je dat de kracht van extreemrechts opnieuw aan het toenemen is. Die twee extremismen versterken en contamineren elkaar en staan een samenleving van relatieve harmonie in de weg.

Als we willen evolueren naar een politieke gemeenschap waarin burgerschap zowel voor de autochtonen als de allochtonen centraal staat, en we dus samen een politieke gemeenschap vormen, zullen we de politieke islam en extreemrechts onder controle moeten krijgen.

We mogen het niet langer onderschatten: al die jongeren die rondlopen met samenzweringstheorieën en ideeën over de eigen superioriteit. Die geloven dat geweld à la Al Qaida, IS of Al Nusra geoorloofd is om een utopische heilstaat te verwezenlijken. Dit gaat om tienduizenden Belgische jongeren, niet over vijfhonderd Syrië-strijders. Die laatsten zijn slechts de meest gewelddadige exponent van dit fenomeen.

We zijn die jongeren aan het verliezen omdat we ze niet socialiseren via de klassieke structuren als onderwijs, het gewone welzijnswerk en de jeugdhulp, de arbeidsmarkt en moskeeën van goede wil. Meestal grijpen we pas in als het al te laat is.

Het beleid laat hier steken vallen en ook aan Vlaamse kant is wat er momenteel op tafel ligt heel pover. Nog deze regeerperiode hebben we een omwenteling nodig, daarvan ben ik overtuigd.

Het probleem is dat die noodzakelijke paradigmashift botst op een veto van de non-believers, die vanuit hun ideologische overtuiging anders kijken naar mens en samenleving. Natuurlijk zijn er ook budgettaire beperkingen. Maar je botst toch vooral op de ideologische grens van de huidige politieke consensus binnen de Vlaamse meerderheid. Die ideologie is volgens mij te ver doorgeschoten naar de absolute responsabilisering van het individu. Terwijl ik vind dat de samenleving, en dan zeker 'de onderkant', via onderwijs en welzijnswerk tot op zekere hoogte maakbaar is en dat je op die manier een heleboel jongeren kunt recupereren.

De strijd tegen radicalisering en exclusie moet even prioritair worden als de aandacht die we vandaag hebben voor oudere personen of mensen met een handicap. Voor die doelgroepen worden terecht grote budgetten vrijgemaakt. Maar exclusie en radicalisering worden niet op dezelfde manier als prioriteit erkend en dat kunnen we ons niet langer permitteren.

De tweesporenradicalisering zal steeds meer op de samenleving beginnen te wegen.

Nog nooit traden zoveel nieuwe Belgen toe tot de middenklasse. Nog nooit waren er onder de nieuwe Belgen zoveel academici, kunstenaars, ondernemers, sportlui, studenten noem maar op. Zij zorgen voor een buffer die nodig is om extremisten in de marge te houden. Zij zijn de bruggenbouwers die voor hoop zorgen. Met andere woorden: integratie is niet mislukt, integratie lukt elke dag opnieuw maar helaas niet voor iedereen. Wat wel mislukt is, is het integratiebeleid, wegens te laat op gang gekomen, en dan vooral in Wallonië en Brussel."

Onder islamitische Belgen is er een enorme bloei van organisaties, van vzw's, progressieve moskeeën en van artistieke gezelschappen. Nooit eerder zijn er zoveel 'interne debatten' geweest over laïciteit, over de rol van het onderwijs, over burgerschap, over de Europese islam. Al die nieuwe organisaties en initiatieven: ze zijn de hoop en de toekomst van moslims in België en dus van België.

Maar zoals ik al zei: het mag en moet nog meer zijn. Veel meer. Het huidige maatschappelijke en politieke klimaat zorgt voor tegenwind en dat maakt dat een aantal initiatiefnemers het mentaal niet meer kan opbrengen om voortdurend die brugfunctie te vervullen. Ik hoop echt dat zij zich nu niet afkeren van de Belgische samenleving en teruggrijpen naar hun oude identiteit van het land van herkomst.

Want het is cruciaal dat nieuwe Vlamingen of Belgen hun Belgische nationaliteit en Vlaamse identiteit nooit laten afhangen van hoe anderen naar hen kijken. Als nieuwe Belg moet je die Belgische nationaliteit en identiteit te allen tijde claimen. Het is niet alleen jouw lot maar ook iets om trots op te zijn.

Graag zou ik het samenvatten met een beeldspraak: de rivier gaat in de goede richting, de stroom meandert en er zijn regelmatig zware windvlagen. Maar waarvoor we moeten opletten zijn een aantal gevaarlijke vertakkingen: de politieke islam, extreemrechts, sociale en politieke exclusie. We moeten opletten dat die vertakkingen geen zijrivieren worden waartegen we op den duur geen dam meer kunnen opwerpen. Daarom moet het beleid nu dringend een tandje - wat zeg ik: tien tandjes - bijsteken.