Kameraad Harko: Zalig Pasen

Zalig Pasen!

eerst en vooral toch eens alle (culturele) katholieken een gelukkig Paasfeest toewensen, van paasmissen, paaslammetjes en paaseieren.

Gisteren op café met een maat van mij, die voor de rest perfect verstandig en rationeel is, een discussie gehad over Pasen en vooral over Onze Lieve Heer. Meer bepaald over de historiciteit van het gebeuren. Jawada, wat een onderwerp om een stuk in de nacht in een bruin café te bespreken. Maar daarom niet oninteressant, zeker gezien de onzin die er allemaal over wordt geschreven of uitgezonden op onze tv. Om maar te zwijgen van de tienduizenden website waar mafkezen en kwezels de grootste onzin poneren.

Er is tegenwoordig een zeker reveil op te merken van katholiek gedachtengoed. Waar op zich niets mis mee is, iedereen mag van mijn part geloven wat die wil. Ik heb echter wel problemen met de argumenten die daarbij soms gebruikt worden. Zo moet het voor eens en voor altijd duidelijk zijn dat er helemaal geen historische bewijzen zijn van de historiciteit van de centrale figuur in de christelijke mythologie, Jezus. Net zoals trouwens van de meeste andere 'gebeurtenissen' van de bijbelse mythologie. Het is ongelofelijk bizaar dat niemand ervan uit gaat dat gebeurtenissen uit Egyptische mythologie of de Griekse ooit zouden kunnen berusten op historische waarheid (buiten dan de fans van Stargate – SG1), maar dat perfect verstandige mensen blijkbaar wel obsessief op zoek gaan naar de 'historische waarheid' van de bijbelse mythologie. Mensen, mythologie is er omwille van religieuze redenen, verhalen met als doel te aanwakkeren van religieuze figuren en het bijbrengen van moraal.

Zo kan er geen overstroming ontdekt worden in het midden-oosten of het wordt voorgesteld in een media-spectakel als 'het bewijs' voor de historiciteit van het bijbelse verhaal van de zondvloed. Een grote schuldige daarbij is ongetwijfeld de 'gewijde geschiedenis' die nog steeds in katholieke scholen wordt onderwezen. Daarbij doel ik niet op de godsdienstlessen, daar kan dat nog logisch genoemt worden, maar op de schandalige manier waarop geschiedenisboeken in het katholieke onderwijs doorspekt worden met 'gewijde geschiedenis'. Zo moet je eens je oude boeken opzoeken en het hoofdstuk lezen dat er ongetwijfeld was, tussen dat over de Feniciërs en de Perzen, daar vind je het hoofdstuk 'de Hebreeuwen'. Daarin wordt zonder veel schroom aangeleerd dat David en Salomon leefden van tot en dit en dat gedaan hebben, alsof het hier om historische feiten zou gaan. Die twee figuren hebben enkel bestaan in de mythologie. Er is geen enkel en ik herhaal geen enkel historische grond om te kunnen spreken van historische figuren. Integendeel, de bijbelse chronologie staat haaks op het archeologische en historische materiaal, dat geheel uitsluit dat er in die periode een sterk laat staan onafhankelijk koninkrijk Judea zou zijn geweest.

Zo zijn er tal van 'documentaires' en 'geleerde' boeken volgeschreven over de zogenaamde historiciteit van Jezus. Dat terwijl er hoegenaamd nul historische bewijslast is, integendeel zelf, er zijn tal van bewijzen van het tegendeel. Vooreerst dient de intellectuele eerlijkheid ertoe te vermelden dat er in de oudheid geen polemieken gevoerd werden over de historiciteit. Het is pas in de tweede helft van de negentiende eeuw dat geleerden het aandurven om de stelling te poneren dat er een nooit een historische figuur was zoals die omschreven werd in de bijbel. Zeer veel geleerden haalden aan dat de figuur nooit zo heeft geleefd zoals vermeldt, wat logisch is, geen enkele rationele mens zou durven beweren dat er ooit iemand op water liep en ziekten genas zoals Onze-Lieve-Heer of dat er ooit iemand uit de doden opstond. Deze verhalen worden wel gekaderd en gerelativeerd, door erop te wijzen dat er heel wat 'genezers' en 'wonderdoeners' waren en dat de opstanding het gevolg zou kunnen zijn van een bepaald ziektebeeld of zelf van een complot. Zo waren er in de oudheid als mensen die beweerden dat diegene die gekruisigd was iemand anders was, iemand die zich opofferde voor Onze-Lieve-Heer, die dan vaak in verband wordt gebracht met Jozef Van Arimatea. En ga zo maar door. Maar het ontkennen van enige reeele historische grond is pas iets van de negentiende eeuw, met Bruno Bauer (1809-1882) als pionier. Maar dus niet vroeger, ook al waren er in de beginperiode van het christendom heel wat polemieken met allerlei 'heidense' filosofen. Dit kan perfect beargumenreerd worden met de stelling van Pierre Krijbolder die in 'Jezus de Nazoreëer' de stelling poneerde dat Jezus een literaire constructie was, geheel in de lijn van toenmalige literaire stijlfiguren. Hij argumenteerde dat anderen, dus niet-palestijnse-geleerden deze stijl niet kenden en er dus niet toe kwamen om die te herkennen en dus te weerleggen.

In elk geval dus geen 'ontkenners'. Maar waren er dan 'bevestigers', historische bronnen die Onze-Lieve-Heer beschreven als historische figuur? Niet echt. Laat ons eens de zogenaamde bronnen bekijken die vaak aangehaald worden:

eerst en vooral de Romeins-Joodse geleerde Flavius Josephus (ca. 37- 100)
"In die tijd leefde Jezus, een wijs man, voorzover het geoorloofd is hem een man te noemen. Hij verichtte namelijk daden die onmogelijk geacht werden, en hij was leermeester van mensen, die met vreugde de waarheid tot zich namen. En veel Joden alsook velen van de Grieken bracht hij tot zich. Hij was de Christus. Ook nadat Pilatus hem op aanwijzing van de eerste mannen bij ons de straf van het kruis had opgelegd, gaven zij die het eerst in liefde waren gaan leven niet op. Hij was namelijk aan hen verschenen op de derde dag, opnieuw levend. De goddelijke profeten hadden die dingen en ontelbare andere wonderbaarlijke dingen over hem gezegd. Tot op de dag van heden is de naar hem genoemde groep van christenen niet verdwenen."
De Oude Joodse Geschiedenis XVIII hoofdstuk 3 [63 - 64]

Elke serieuse geleerde is het er over eens dat deze tekst een ferme vervalsing is. Alleen omwille van het feit dat een orthodoxe jood nooit van zijn leven zou schrijven dat iemand de messias zou zijn.
Het dient ook gezegd zijn dat er voor de rest nergens maar dan ook nergens melding gemaakt wordt van Jezus of van christenen. Niettegenstaande Josephus alles beschreven heeft, elke religieuze stroming, elk serieus incident.

Dan die andere Romeinse geschiedschrijven, Tacitus. In zijn "Annalen", 15.44 beschrijft hij hoe de christenen door keizer Nero verantwoordelijk werden gesteld voor de grote brand van 64 na Christus: "Om een eind te maken aan de geruchten wees Nero schuldigen aan, die hij op speciale manieren strafte. Het ging om mensen die bij het volk gehaat waren om hun schanddaden en 'Christenen' werden genoemd. Ze heten naar Christus, die onder het bewind van Tiberius door landvoogd Pontius Pilatus ter dood was gebracht. Daardoor was het verderfelijk bijgeloof tijdelijk onderdrukt maar het stak de kop toch weer op, niet alleen in Judea, bakermat van dat kwaad, maar zelfs in Rome, de stad waar alle gruwelen en kwalijke praktijken van de wereld terecht komen en worden uitgeleefd. Men pakte eerst mensen op die voor hun geloof uitkwamen en daarna, op hun aanwijzing, een geweldige massa. Ze werden niet eens zozeer schuldig verklaard aan de brand als wel van haat tegen de mensheid. Bij hun terechtstelling dreef men ook nog eens de spot met hen. Zo kregen zij beestenvellen aangetrokken om door wilde honden verscheurd te worden, of sloeg men hen aan het kruis, of ze werden bestemd voor de vuurdood en aan het eind van de dag aangestoken bij wijze van avondlicht."
Ook deze tekst wordt fel betwist. Maar zelfs als je deze passage aanvaard als zijnde authentiek dan nog beschrijft hij hier slechts wat er over wat gezegd door de volgelingen. Deze passage kan onmogelijk gezien worden als een historisch bewijs van de historiciteit van de figuur.

Dan gaan we naar Plinius de Jonge.
Hij was gouverneur van de provincie Bithynia in Noord-Turkije, gestuurd door keizer Trajanus in het jaar 112 na Christus. Hij vertelt dat hij overal waar hij kwam in zijn provincie christenen vond. Hun snel groeiend aantal was een belangrijk sociaal en economisch probleem geworden. Afkeuring van godsdienstige zijde en economische sancties waren er niet in geslaagd de opmars te stuiten, totdat Plinius aan de macht kwam en aan zijn superieur rapporteerde dat hij het mogelijk achtte, onder zijn capabel beheer, verandering in deze situatie te brengen. Degenen die het christelijk geloof trouw bleven werden door hem ter dood gebracht; zulke mensen waren duidelijk ongehoorzaam en verdienden te sterven. Maar hij gaf toe dat hij onthutst was over de aard van hun misdaad. Hun hele schuld lag hierin, dat zij weigerden het standbeeld van de keizer te aanbidden, of de beelden van de goden, en dat zij gewoon waren op een bepaalde dag (de zondag) een samenkomst te hebben vòòr het licht werd, waarbij zij lofzangen aanhieven voor Christus, als ware Hij God. Zij legden een eed af om geen misdaden te begaan. Ze leefden voorbeeldig: men vond onder hen geen bedrog, geen overspel, diefstal of oneerlijkheid. Plinius was van zijn stuk gebracht door de kennelijke onschuld van dit alles, vandaar zijn brief aan de keizer. (Plinius, "brieven", 10.96)
Ook hier geldt dat Plinius de cultus omschrijft en dus geen bewijs aanraakt voor de historiciteit van de centrale figuur uit de mythologie.

Een 'bewijs' dat soms wordt aangehaald is volgend fragment van Suetonius. Hij schrijft: "De Joden die, opgehitst door de agitator Chrestus, voortdurend ongeregeldheden veroorzaakten, verdreef hij uit Rome".
Hoe dit kan gelden als een bewijs is mij een raadsel.

Dan kunnen we nog eens ten rade gaan bij de Talmud. Deze geschriften van discussies tussen Joodse geleerden omvat omzeggens elke discussie die er gevoerd werd in Palestina. Maar in geen enkele passage wordt enige figuur aangehaalt die zou kunnen doorgaan voor Onze-Lieve-Heer., geen enkele discussie met, geen enkele discussie over. Enkel en alleen vinden we in het begin van de tweede eeuw enkele schimpschriften die o.a. vermelden dat die figuur de bastaardzoon zou geweest zijn van een Romeinse legionair. Voor de rest niets. Wat bijzonder vreemd is. Dit gemis is door latere Christelijke 'geschiedschrijvers' verklaard als zijnde het opzettelijk negeren omwille van de joodse halsstarrigheid en volharding in de boosheid.

Toen in het midden van de vorige eeuw de zogenaamde 'Dode Zee-rollen' ontdekt werden liep het kwijl uit de mond van christelijke 'geleerden' die hoopten eindelijk bewijs te vinden van het bestaan van Jezus in de geschriften van deze sekte die min of meer gelijktijdig opereerden. Maar niets daarvan. Het enige wat vastgesteld kon worden was dat er zeer veel gelijkenissen waren tussen de leerstellingen van die sekte en die uit de bijbel. Het was reeds eerder vastgesteld uit studie van de Talmud en andere joodse religieuse geschriften dat de leerstellingen uit de bijbel allesbehalve revolutionair of vernieuwend waren, integendeel het waren zelfs gemeenplaats. Nogal wat rabbijnen en filosofen uit die tijd poneerden stellingen die opvallend veel gelijkenissen vertoonden met die uit de bijbel. Zelfs de zogenaamde bergrede blijkt bijna woordelijk vermeldt te staan in de dode zeerollen.

Dus hoe dan ook geen enkel historisch bewijs. En dat moet ook helemaal niet. Niemand zal ooit beweren dat de verhalen van Homerus niet leuk zijn om te lezen of dat ze geen interessante lessen bevatten die toegepast kunnen worden in het dagelijkse leven, en dat geldt voor elke mythe. Dus lees die verhalen, ze zijn zeker en vast de moeite en als je daar behoefte aan hebt kun je die zelfs 'geloven' en er voor jouw waarde aan hechten voor je handelen en doen. Maar kom niet af met 'historische' argumenten.

Maar blijkbaar is er nog zeer veel behoefte bij veel mensen om religieuze verhalen te horen, liefst van al zo sensationeel mogelijk. En daar springen de media zeer gretig op. En dat is jereinste volksverlakkerij. Zoals die zogenaamde 'documentaire' over het 'evangelie van Judas' die recent door Canvas, de zogenaamde kwaliteitszender van de vrt, werd uitgezonden, en die nu tot in den treure wordt herhaald op National Geografic. Daarin wordt op spectaculaire wijze getoond hoe een 'pas ontdekt' evangelie 'totaal nieuwe inzichten' bijbrengt die 'het christendom op haar grondvesten doen daveren'. Mensen toch, a zone zever.

Het is al vele jaren een onbetwist feit dat er zeer veel geschriften de ronde deden gedurende de eerste twee eeuw van onze jaartelling. Deze geschriften bevatten een ware oceaan aan allerlei soorten filosofische denkpistes en verhalen. Elk mogelijk onderdeel van het bijbelverhaal werd op elke mogelijke manier uitgesponnen in elke mogelijke verteltraditie. Zo is het al jaren bekent dat er gnostici waren die ervan uit gingen dat de materiële wereld des duivels is. En het al jaren bekent dat hun geschriften beweerden dat Jezus of niet echt gestorven is of dat hij moet en wou sterven aan het kruis. Die eerste traditie vind zelf zijn vertaling in de Koran waarin beschreven staat dat hij ten hemel werd opgenomen vlak voor hij aan het kruis zou worden genageld. De tweede traditie ging er uiteraard vanuit dat Judas dus geen verrader maar een helper was, iemand die zijn bevrijding uit de materiële wereld mogelijk maakte. Dergelijke traditie was al lang bekend maar ok nu is er dus een bijna volledig geschrift gevonden van die traditie. So what, leuk, maar spectaculair noch revolutionair.

Idem trouwens voor die rel van een aantal jaar geleden rond de 'last tempation'. Er waren al vele tientallen jaren geschriften bekend die beweerden dat Jezus getrouwd was. Voor hen die houden van spektakel, er was zelf een hele vroegchristelijke traditie die verkondigden dat Onze-Lieve-Heer sex predikte als weg naar verlossing. Met onder andere het tot de verbeelding sprekende verhaal dat Jezus met Maria Magdalenda een berg opging. Boven aangekomen toverde hij uit zijn zij een vrouw, met wie hij voor de ogen van Maria sex had. Daarna nam Christus zijn zaad in zijn handen, toonde het en maant haar aan zijn voorbeeld te volgen om het eeuwige leven te bereiken. Voor de liefhebbers: 'De Grote Vragen van Maria'.

Zo ook voor de hele heisa rond the davinci code. Zelf binnen de katholieke traditie was er in de middeleeuwen een hele traditie rond een dynastie van kinderen van Jezus. Dat zegt uiteraard meer over de aanhangers van die traditie dan het ooit zou kunnen zeggen over Jezus. Talloze eeuwen lang was het de traditie van het koningshuis afstamt van iets of iemand religieus. Dat is al zo sedert het prille begin en is zelfs zo tot op de dag van vandaag. De keizerlijke dynastie in Japan stamt rechtstreeks af van de goden. Dus uiteraard waren er ook christenen die beweerden dat een bepaald vorstenhuis afstamde van god zelve, voor tijdens en vlak na 'de kerstening' doken dergelijke verhalen op.Trouwens in ons eigenste vlaanderland is er traditie rond Sint-Servaas, afstammeling van de zus van Moeder Anna. Deze laatste speelde trouwens een centrale rol in een heus 'stamboomrage' die in de middeleeuwen serieus veel aanhangers vond. Ze werd zodanig populair dat deze niet-bijbelse figuur erkent werd als heilig binnen de katholieke canon.

Dat deze verhalen in latere eeuwen herontdekt werden is voor sommigen blijkbaar 'bewijs', al heeft dat 'bewijs' me dunkt meer te maken met gefundenes Fressen dan met wetenschap. Zeer jammer dan onze media liever een spektakulaire 'documentaire' maken dan een deftige uitzending.

Het is zonder meer positief dat mensen kritischer staat tegenover het fenomeen kerk. De Rooms-Katholieke Kerk is zonder meer een reactionair instituut, met Popie Jopie en de Beierse vampier als hoogste gezagsdragers kun je niet echt meer verwachten. De feiten op zich zijn al chockerend genoeg, zonder dat er denkbeeldige samenzwering met verzonnen worden in allerlei obscurantistische werkjes. Denk daarbij maar gerust aan Spanje onder Franco of Salazars' Portugal, maar ook Kroatië met al driest dieptepunt het concentratiekamp Jasenovac. Om maar te zwijgen van de kerkelijke zegeningen in de strijd om 'bekering' van wat sedert dien 'de derde wereld' is geworden of de rol van de kerk in de strijd tegen 'het rode gevaar'. Of een lokale schertsfiguur Leonard le Conard, bisschop van Namen die zijn kandidatuur bekend maakte van de homofobieprijs. En te bedenken dat er ondertussen door reactionairen van alle soort moord en brand wordt geroepen bij elke uitspraak die bedenkelijk kan genoemt worden van een of andere 'iman' in een of ander kleine moskee, terwijl een van de hoogste religieuze gezagdragers in België zo'n schandalige zever mag verkondigen zonder daarvoor vervolgt te worden. Mooi mooi.

Wanneer krijgen we in België eens deftige en kritische media die eens iets durven uitzenden dat de moeite waard is om te bekijken. Waar is de tijd dat de media in België nog kleppers van jewelste hadden zoals Maurice de Wilde en Johan Anthierens.