Doorbraak van Onzin over Sint-Anna

De rechtse opiniesite Doorbraak.be brengt vandaag een ‘essay’ onder de bevallige titel S.O.S. Sint-Anna, van Joren Vermeersch. 
Link (niet aanbevolen)

Zoals u dat wellicht wel kon vermoeden voelde ik mij ook deze keer geroepen om dit stuk van de nodige commentaar te voorzien.

De Gentse Sint-Annakerk wordt al bijna een heel jaar misbruikt door een muzikant en zijn aanhang. Nu denkt ook Vermeersch zich even als conservatieve heraut te kunnen profileren. Maar u profileren op een dossier waar je niets van kent, dat is niet zo gemakkelijk.

Hij slaagt er in zowat elk feit over de Gentse kerk fout te hebben. En hij spreekt de actiegroep bijna letterlijk na. De titel is op dat vlak al enorm veelzeggend.

 In de openingsparagraaf wordt de toon meteen gezet.  

‘Supermarkten zullen de kathedralen worden van de 21^ste eeuw’, prevelde Andy Warhol op een blauwe maandag. Hij bedoelde dat uiteraard spreekwoordelijk, maar toch wordt het vandaag bittere realiteit. Voor de symbolische habbekrats van 500.000 euro dreigt de stad Gent immers de monumentale Sint-Anna-kerk (sic) te verkopen aan supermarktketen Delhaize.

Wat Andy Warhol, kind van oorlogsvluchtelingen en uitgesproken progressief, er van zou vinden om een quote te worden om een rechts traktaat op te leuken, weet ik niet, maar ik vind het in elk geval vreemd.

Opvallend in deze passage is dat de auteur met geen woord rept over de schier dagelijkse herbestemmingen van kerken. In Gent alleen al zijn kerken en kapellen herbestemd tot hotel,  lokalen van een school, lokalen van een hogeschool, restaurant, fitnesszaal, fietsenstalling, appartementen, gemeenschappelijke ruimte bij appartementen, winkel, scoutslokaal, circusschool, concertzaal, tentoonstellingsruimte, en ik vergeet er waarschijnlijk nog. Dat stoort de auteur blijkbaar allemaal niet. Dat kan twee dingen betekenen, ofwel is hij een anti-supermarktketen-activist ofwel reikt zijn kennis van herbestemmingen van kerken niet verder dan een kort krantenoverzicht van de laatste dagen en heeft hij geen weet van het bestaan van fitnessruimtes en fietsenstallingen in voormalige religieuze gebouwen.

“Dat net de rijzige Sint-Anna-kerk omgevormd wordt tot een warenhuis wekt zowel verwondering als woede. ‘Sint-Anna’ is immers een monument in Gent. Niet alleen omwille van die majestueuze gevel in natuursteen. Nog meer omwille van het prachtige interieur: het indrukwekkende plafond en die hoge muren bekleed met polychrome fresco’s, die doen dromen van verre landen en vervlogen tijden. De kerk is een uniek voorbeeld in Vlaanderen van wat men de ‘Rundbogenstil’ noemt.”

De Sint-Annakerk is een parel. Maar ik begrijp nooit waarom de zogenaamde fans van het twaalfde uur vinden dat er exaltaties nodig zijn.

De kerk is geen uniek voorbeeld in Vlaanderen van Rundbogenstil. Het is niet het enige voorbeeld in Vlaanderen, het is niet het enige voorbeeld in Oost-Vlaanderen, het is niet het enige voorbeeld in Gent. 

“Het is de meest extravagante architecturale uiting in de stad van de romantiek die medio 19de eeuw de harten en geesten van Europa veroverde.”

Meneer poneert in elk geval poëtische zinnen. Het is mij nog steeds niet echt duidelijk wat dit te maken heeft met de rest van zijn pleidooi.

"Niet toevallig noemden literaire monumenten als Maurice Maeterlinck en Cyriel Buysse Sint-Anna hun tweede thuis".

Mensen die mij kennen weten dat ik reeds vele, vele jaren Sint-Anna-obsessed ben. Maar ik ken geen enkel citaat van Maeterlinck noch van Buysse waarin ze Sint-Anna ‘hun tweede thuis’ noemden. Maurice Maeterlinck was inderdaad gedurende zijn jonge jaren parochiaan. Maar hij heeft zich slechts laagdunkend uitgelaten over het gebouw. Een wat dat betreft niet mis te verstaan citaat: “Het is een misdaad die ontloken goddelijke gedachte in haar groei meteen te fnuiken in tempels die niets meer zijn dan vloekende stenen.” (Maurice Maeterlick, Bulles Bleues. Herinneringen van geluk, 2011, Lannoo en de Stad Gent. Vertaling door André Capiteyn.) 

In de hele verzamelde werken van Cyriel Buysse vinden we enkel de vermelding dat hij aanwezig was op de begrafenisplechtigheid van de moeder van Maeterlinck. Ik moet zeggen ik voel mij ook vrij vlug ergens thuis, als er koffie is en een kat zijn we al bijna zover. Maar om nu na pakweg twee uur ergens te zijn al over je 'tweede thuis' te beginnen, dat vind ik er toch over.

"Net deze ‘Sacré-Coeur van Gent’, die integraal beschermd is wegens haar unieke erfgoedwaarde, wil men nu gaan ombouwen tot een Delhaize, compleet met schreeuwerige rode letters op de gevel. Verbijsterend."

Verbijsterend is een woord dat ik bij van dit stuk wel vaker dacht.

Opvallend in dit stuk is vooral dat de auteur, zoals wel vaker gebeurd, het beschermd zijn tegenover de huidige herbestemmingsplannen plaats, vergezeld met een exaltatie over de  pracht van het gebouw. Het hele proces, en dat kan ik niet vaak genoeg herhalen, is er juist gekomen ‘wegens haar unieke erfgoedwaarde’. De Stad Gent heeft een jarenlang, doordacht en zorgvuldig herbestemmingsproces doorlopen met de Sint-Annakerk om tot een herbestemming te komen waarbij het monument gerestaureerd zou worden én waarin de monumentaliteit van het beschermde interieur niet wordt aangetast.

Mocht de Stad geen aandacht gehad hebben voor ‘haar unieke erfgoedwaarde’ dan was de kerk eenvoudigweg verkocht. Verkocht aan de hoogste bieder. En niet ‘voor de symbolische habbekrats’, maar voor grof geld per vierkante meter. Sint-Anna ligt immers op een toplocatie.

 

Verbijsterend wordt het vervolg. De reden waarom de kerk verkocht wordt!

 “Zondagsmissen trekken als maar minder volk. Om die reden besloot het Bisdom van Gent al in 2014 om de Sint-Anna-kerk te ontwijden.”

Wederom een simpel feit dat je heel simpel kunt controleren, fout. 

"Dat er nog meer kerken dat voorbeeld zullen volgen is onvermijdelijk en ook niet noodzakelijk negatief."

Dus de auteur herhaalt het nog eens, kerksluitingen en herbestemmingen kunnen hem niet schelen. Enkel als ze de pers halen en er zich een profileringsmogelijk voordoet.

"Denk aan de vele exemplaren in modernistisch beton die in de jaren zestig en zeventig werden neergepoot. Sommigen daarvan (niet alle) zijn een dagelijkse geseling voor het oog. Weinigen zullen erom malen als de sloophamer ons daarvan verlost."

Grappig dat hij over de jaren zestig begint. In die periode werd, o.a. in de gemeenteraad, ernstig overwogen de Sint-Annakerk af te breken. In de plaats van dit gedrocht zou er, uiteraard, hoe kan het ook anders, een parking komen.

“Maar anders is het voor kerken die erfgoedwaarde bezitten. Die behoren tot ons landschap en tot ons cultureel patrimonium. Ja, ook deze pareltjes staan grotendeels leeg. Ja, ook voor die kerken moet nagedacht worden over eventuele herbestemming. Maar is het daarbij werkelijk teveel gevraagd voor een rijk land als het onze om rekening te houden met hun ziel, hun esthetiek en hun maatschappelijke functie?"

De auteur poneert hier blijkbaar de stelling dat kerken die erfgoedwaarde bezitten geen bestemming mogen krijgen dien ingaat tegen 'hun ziel, hun esthetiek en functie'. Vrij vertaald, een kerk met erfgoedwaarde moet een kerk blijven. De auteur pleit er voor om bij een bescherming van een gebouw ook 'hun ziel, hun esthetiek en hun functie' vast te leggen. Dus, voor de goede verstaander: een eigenaar kan niet langer zelf beslissen over waar hij zijn gebouw voor gebruiken wil. Dus een godsdienst heeft niets meer te zeggen over iets wat essentieel 'het eigene van de godsdienst' is.  

"Die vraag stellen alleen al is er voor velen blijkbaar te veel aan."

Waarom vinden dergelijke typen altijd dat ze er moeten bij zetten dat ze iets zeggen dat bijzonder is, iets wat anderen niet durven stellen, iets wat anderen er te veel aan zouden vinden. Houzee voor de herauten van het vrije woord!

"Talrijk zijn de politici die de boel gewoon willen verpatsen aan de hoogste bieder, ook al gaat het om erfgoed, ook al is het aan Delhaize, met als cynische sneer dat de belastingbetaler er dan eindelijk ‘verlost’ van is."

Ik weet niet hoe veel politici zich in de pers reeds uitgesproken hebben over dit dossier dus ik heb geen idee hoe veel politici 'de boel gewoon verpatsen aan de hoogste bieder'. Ik vermoed dat Vermeersch een rondvraag gehouden heeft. 

"Het Vlaamse religieuze cultuurpatrimonium wordt vandaag geteisterd door een nieuwe beeldenstorm die de gesel van de Franse revolutie nog overtreft. Waarom toch?

Moest hij enkele regels hoger niet zelf hebben opgeroepen om kerken, waarvan de stijl hem niet aanspreekt, af te breken zou je nog kunnen denken het gemeend is.

De kern van het probleem is dat meer en meer Vlamingen zich niet langer verbonden voelen met de kerk in hun dorp of stad. Daar is de katholieke kerk ten deze zelf voor verantwoordelijk. Onze kerken zijn al sinds Napoleon in overheidshanden, maar toch worden ze in de geesten van de mensen nog altijd aanzien als het exclusieve eigendom van de katholieke kerk.

Dat komt omdat het instituut er zelf alles aan doet om die perceptie in stand te houden."

U leest het goed, hij schrijft hier letterlijk: de katholieke kerken lopen leeg omdat het katholieke kerken zijn.

Daarna volgt een heel pleidooi om kerken open te stellen voor vrijzinnige diensten. En een sneer naar de islam, zodat je halverwege het artikel niet zo vergeten tot welk gedachtegoed hij behoort.

 

“De clerus beschouwt de kerkgebouwen als de exclusieve clubhuizen voor de krimpende schare katholieken, maar schuift ondertussen wel de rekening door naar de hele gemeenschap.”

Hoe durven ze die katholieken, katholiek zijn in kerkgebouwen!

“Mits wat creativiteit kon er door de stad Gent wél een oplossing uitgedokterd worden die het gebouw in haar culturele en spirituele waarde liet.”

Houdt u vast aan de takken van de bomen want iemand, die welgeteld nul letters van het dossier gelezen heeft, die er blijkbaar niet in slaagt in een artikel de feiten juist te hebben en die blijkbaar eens de krantenknipsels heeft doorlezen om zijn mening te vormen, weet het uiteraard beter dan de bevoegde diensten die er al vele jaren op werken.

“Die werd zelfs kant en klaar aangereikt door het actiecomité onder leiding van top-violist Mikhail Bezverkhni: van Sint-Anna een open oecumenische kerk maken waar ook concerten en kunsttentoonstellingen in worden georganiseerd. En ja, daar staat geld tegenover, maar laat ons ook niet overdrijven. Herstellingswerken aan onroerend cultureel patrimonium zijn eerst en vooral een Vlaamse bevoegdheid, niet die van de stad Gent.”

Altijd leuk als mensen het actiecomité gebruiken als referentie. Volgens de auteur heeft de violist die er evenmin in slaagde iets feitelijk correct te zeggen over de kerk en die er evenmin een letter over had gelezen en die ook vond hij zich even moest profileren een kant en klaar voorstel aangereikt, het aan het rechte eind.

Noteer ook vooral dat hij er voor pleit om aan de hand van een vaag idee over de bestemming de nodige miljoenen te geven aan alle onroerend cultureel patrimonium. Want het feit dat er tamelijk wat Gentse monumenten wachten op restauratie ligt helemaal aan de pertinente onwil van de Stad? Ik weet niet waar die mens zijn informatie vandaan heeft maar dit is gewoon vreemd.

"Dat heeft zo zijn redenen. De liberale en socialistische politici die in de Arteveldestad sinds decennia de plak zwaaien kenmerken zich door een irrationele drang om af te rekenen met de laatste restanten van de christelijke cultuur en haar symbolen. Ik gebruik bewust de term ‘irrationeel’, omdat die drang drijft op een historisch ressentiment, terwijl er vandaag al lang geen bedreiging meer uitgaat van het christendom voor de individuele vrijheid. Die strijd is gestreden, maar toch moet het kruis uit het Gentse straatbeeld worden verbannen."

Dus de man die enkele regels hoger te keer gaat tegen de katholieke kerk omdat ze de kerkgebouwen niet gebruikt als polyvalente zaal gaat zich hier even proberen op te werpen als verdediger van het geloof. Faut le faire!

“Ziedaar de reden waarom men in Gent kerstmarkten gaat herdopen in wintermarkten en waarom het kruis er weggegomd moet worden uit de mijter van Sinterklaas in het drukwerk van de stad. Violist Bezverkhni had zich de moeite van zijn muzikale protestacties kunnen besparen. Met deze coalitie aan de macht zou de stad zijn nobele project nooit steunen, om de simpele reden dat hij de kerk als kerk wil behouden.”

Dat is waar, Bezverkhini wou de kerk behouden. Om er zelf misje in te spelen. Link

Wie een voorsmaakje wil:

 

Merk trouwens in dat stuk ook op dat Vermeersch de Katholieke Kerk het recht ontnemen wil om te bepalen welk gebouw al dan niet een kerk is. 

“In plaats van ons religieus patrimonium uit te verkopen aan het grote geld, geven we onze erfgoedkerken beter terug aan de rechtmatige eigenaar: de hele gemeenschap. Behoud ze, koester ze en stel ze open. Laat er naast katholieke erediensten ook vrijzinnige ceremonies in toe, van lentefeesten tot begrafenissen. Laat er ook cultuur in toe, geef er lezingen in, concerten, en laat de kerk op dode momenten stil blijven voor wie daar nood aan heeft. Herstel het kerkgebouw kortom in de rol die het eeuwenlang heeft vervuld: het kloppende hart van de wijk, dorp of stad, de collectieve thuis van een hele gemeenschap. En ja, daar mag een cent tegenover staan.”

Dus waar pleit de auteur eigenlijk voor? Hij pleit voor de afschaffing van het Keizerlijk Decreet, het Concordaat. Hij pleit voor de opheffing van het decreet betreffende de erediensten. ‘Het eigene van de eredienst’ is van geen tel meer, alle parochiekerken moeten polyvalente, gedeeld katholiek/vrijzinnige ruimtes worden. 

Hoeveel vrijzinnigen er zouden zitten te wachten op een neogotisch kerkgebouw? Want geef toe vrijzinnigen staat er om om bekend dat ze bewonderaars zijn van katholieke heiligenbeelden, schilderijen, gigantische kruisbeeld en reliekschrijnen.

Over beheer en financiering spreekt hij zich niet uit. Daar heeft hij wellicht nog niet over nagedacht. A ja, de wijk, de hele gemeenschap moet ook betrokken worden. Betekent dat dan dat er een netwerk van wijkcomités gaan gevormd moeten worden die miljoenen krijgen van de overheid om hun gebouw te onderhouden en te renoveren wanneer nodig?

Hoeveel middelen gaan er niet ter beschikking moeten gesteld worden om in elke parochie een polyvalente ruimte uit te baten?

Hoeveel middelen gaan er niet nodig zijn voor de volledige restauratie van al die ruimtes. Laat staan de stookkosten of gaan de vrijzinnigen ook met de schaal moeten rondgaan? 

Merkwaardig ook dat de auteur blijkbaar denkt dat alle kerken geschikt zijn om multifunctioneel te gebruiken. Nog merkwaardig is dat hij blijkbaar denkt dat alle kerken een dicht netwerk van gesubsidieerde cultuurcentra gaan vormen. Wat dan met het bestaande netwerk van cultuurcentra?

Alleen jammer voor al die wijken en gemeenschappen waar ‘exemplaren in modernistisch beton die in de jaren zestig en zeventig werden neergepoot’ en waar we door de sloophamer van zijn verlost. Die krijgen geen polyvalente ruimte. Of gaat hij er voor pleiten er een te bouwen?

Dat Vermeersch het niet op de moslims begrepen heeft hadden we al mogen lezen, maar blijkbaar zijn ook protestanten, orthodoxen en joden van geen tel, net zo min als Sikhs, Hindoes, boeddhisten. Enkel katholieken en vrijzinnigen krijgen toegang tot het netwerk van polyvalente en multifunctionele en gesubsidieerde zalen.  

We kunnen enkel tot de conclusie komen dat Joren Vermeersch een kans zag om zich te laten opvallen. Hij schreef een artikel vol fouten en pleit voor een project dat implicaties heeft die hij ongetwijfeld niet voorzien had.