Doorbraak brengt nog maar eens onzin

Na het succes van het schrijfsel van vorige week brengt Doorbraak nog maar eens een artikel 'over' de Sint-Annakerk.

link (niet aan te raden).

Op de fouten die er in het vorige artikel stonden heeft de auteur noch de redactie gereageerd. Lees gerust ook mijn bedenkingen bij het stuk van Joren Vermeersch. Maar vandaag dus een nieuwe poging om een graantje mee te pikken van een 'controverse'.

Schrijver van dienst hoofdredacteur Pieter Bauwens vermeldt expliciet dat hij al eens in de kerk is geweest. Maar betekent dit ook dat de auteur met kennis van zaken spreekt?

Enkele bedenkingen bij het schrijfsel.

De Gentse kerk Sint-Anna blijft de gemoederen bedaren.

Vertaald: we schrijven er nog maar eens over want vorige keer kregen we extra kliks.


Na een inleiding gaat de auteur van start met een eigenaardige opmerking:

Het meest gehoorde argument is TINA, There is no alternative, er is geen andere goede oplossing. De kosten voor het onderhoud van de kerk zouden bij elke andere oplossing te hoog oplopen. Dat was ook de opmerking die de N-VA gaf aan SOS Sint- Anna: wat is uw alternatief? Hoe de kosten beperken?

Het is opvallend dat Bauwens de vraag aanhaalt maar deze nergens beantwoord.

De sosgroep heeft nog nergens een deftig antwoord gegeven op de vraag naar wat eigenlijk van plan zou zijn met het gebouw. Bauwens verkiest om dit niet te vermelden.

De actiegroep heeft maanden aan een stuk allerlei verschillende zaken verkondigd. Toen de actie startte, met een violist die aan de kerkdeur kwam zitten en de pers belde, toen verkondigde hij van alles over 'de fantastische concertakoestiek'. De media namen deze bewering klakkeloos over en bracht 'muziek versus commercie'. De beweringen over de akoestiek waren compleet verzonnen en volledig onjuist. Dat weerhield de actiegroep er niet van om 'muzikale protesten' te organiseren en tal van goedmenende muzikanten lieten zich voor de kar spannen.
De actiegroep verkondigde maandenlang dat de kerk een concertzaal moest worden, uitgebaat door hen uiteraard. De laatste tijd beweert de groep dat niet meer.


Maar waarvoor zou de actiegroep de kerk dan willen gebruiken moest ze van hen worden?

Toen ze in september het hoge woord mochten voeren op de gemeenteraad gaven ze dit lijstje:
- toerisme
(waarbij ze in het verleden reeds aankondigden drie euro per bezoeker te gaan vragen, hetgeen voor enorme inkomsten zou zorgen als 'de stad' de promotie van het toeristische circuit zou doen.)

- muziek - "waarbij onderzocht moet worden welke het meest geschikt is."

(weet u nog hoe de actiegroep maandenlang verkondigde dat de kerk zo'n fantastische concert akoestiek had en zei dat ensembles van over de hele wereld het zo'n hele eer zouden vinden om hier te mogen spelen, daar zijn ze precies toch serieus van op teruggekomen).

- beeldende kunst, inspiratie, hedendaagse kunst

- initiatieven, ook scholen

- een goede oefenruimte voor musici

- sacraliteit

- meditatie, yoga 

en tegenwoordig zwaaien ze veel met 'stilteruimte'.

De groep verkondigde maandenlang dat ze aan het werken waren aan een 'voorstel dat haar gelijke niet had in de wereld' (letterlijk citaat). Ze beweerden maandenlang 'met experten' aan het werk te zijn. Op een bepaald moment beweerden ze zelfs geld in te zamelen om 'experten' te kunnen aan het werk zetten.

De laatste keer dat de actiegroep in de gemeenteraad het hoge woord mocht komen voeren moest de schoorvoetend toegeven dat ze geen enkel idee had. De groep eiste dat de Stad hen begeleide en omkaderde, samen met experten en sponsors 'die zich nu al aanboden' om in een 'open kerk' 'met voortschrijdend inzicht tot ideeën te komen' (letterlijk citaat).

De vraag waar de nodige middelen vandaan zouden moeten komen om het monument met die nieuwe functie dan uit te baten, laat staan te restaureren of zelfs maar in stand te houden, blijft, in alle talen, onbeantwoord. Er wordt zelf geen aanzet van antwoord gegeven.
De actiegroep heeft een paar keer een poging gedaan om een verdienmodel tentoon te spreiden. Met drie euro entreegeld voor toeristen en prijzen die betaald zouden moeten worden voor 'yoga' en verhuur als repetitieruimte. Het spreekt voor zich dat zelf de wildste cijfers die de groep verspreidde nog niet een aanzet waren van de nodige bedragen.


Ook Bauwens gaat deze vraag met een hele grote boog uit de weg.

Daarmee wordt verwezen naar de geschiedenis van het dossier van herbestemming. Niemand anders dan Delhaize lijkt geïnteresseerd.

Klinkt mooi maar helaas incorrect. Er is herhaaldelijk benadrukt dat er velen geïnteresseerd waren, iets wat zelfs tijdens de laatste gemeenteraadszitting nog eens aangehaald werd. Tijdens de zoektocht naar partners in het culturele en sociaal-culturele veld bleek niemand bereid om een deel van de nodige middelen te willen investeren in het gebouw. Toen werd een brede oproep gelanceerd, een oproep die in december 2018 leidde tot de bekendmaking dat er een project was dat voldeed aan de voorwaarden. De andere ingediende voorstellen voldeden niet aan de strenge voorwaarden en zouden bijvoorbeeld de binnenruimte 'inboxen' of op andere manieren te veel ingrijpen in het beschermde interieur.




Het wordt vreemder:

Pineut zowel bij stadsbestuur als bij SOS Sint-Anna is de kerkfabriek. Een kerkfabriek is een officiële VZW die het kerkpatrimonium beheert, gecontroleerd door het gemeentebestuur, dat indien nodig de rekening moet bijpassen.
Die kerkfabriek volgt de hedendaagse lijn van de kerk, zich nederig opstellen. Volgens kerkelijke ingewijden wil de kerkfabriek niet de indruk geven de ene of andere partij in het dossier te steunen. Tegelijk zeggen ze wel amper op de hoogte te zijn van wat er precies gebeurt in het dossier. ‘We worden niet betrokken’ wordt opgevangen bij de kerkfabriek. ‘We hebben ze amper één keer op een vergadering gezien’ zegt het Gentse bestuur over diezelfde kerkfabriek.

Een populair narratief in extreem-rechtse 'katholieke' kringen is de 'te nederige houding' van de kerk. De kerk moet in hun ogen strijdbaar zijn en militant en 'aanwezig'. Bauwens doet hier een poging om dit dossier op te hangen aan dat narratief (en tegelijk zichzelf en passant te profileren als 'verdediger' of als 'flink').

Bauwens schrijft in bovenstaande '...wordt opgevangen bij de kerkfabriek'. Wat zou dat willen zeggen? Het suggereert ergens dat hij in contact staat met de kerkfabriek. Maar het is journalistiek jargon voor 'ik heb een roddel opgevangen'.

De kerkfabriek heeft zich in heel dit dossier expliciet niet uitgesproken. Ze is niet bevoegd om zich uit te spreken over wat de eigenaar doet met haar gebouw als het geen parochiekerk meer is. Zo simpel is het.

De kerkfabriek is wel favoriet doelwit van de zogenaamde actiegroep. Onmiddellijk bij de aanvang van hun actie eisten ze toegang tot de kerk en eisten ze dat ze de kerk mochten gebruiken als actiemiddel, 'Open de kerk'. Ze eisten herhaaldelijk de kerk te mogen gebruiken voor het 'protest-concerten'. Ze probeerden zelf verschillende keren 'missen' te organiseren als actiemiddel. De roerganger van de actiegroep heeft tot voor kort elke zondagmiddag verkleed in soutane 'misje' lopen spelen in een openbaar park.
De kerkfabriek is daar niet op ingegaan. De actiegroep is blijven aandringen en deed allerlei 'acties' en intimidatiepogingen om toch haar zin te krijgen. Tevergeefs.
De actiegroep verspreide op een bepaald moment zelfs een filmpje waarin ze de kerkfabriek beschuldigde van het 'verkopen' van de inboedel van de kerk. Een compleet uit de lucht gegrepen beschuldiging. Voor alle duidelijkheid zelfs als zou de kerkfabriek zaken uit de kerk willen verkopen, dan heeft ze simpelweg dat recht, maar dit geheel terzijde. De actiegroep 'organiseerde' toen 'wakes' aan de kerk om te 'waken over onze schatten'.

 De uitspraak 'we hebben ze amper één keer op een vergadering gezien' heeft het Gentse bestuur nergens gedaan. Die uitspraak kwam uit de mond van Paul Van Houtte, 'voorzitter' van de actiegroep, die in zijn huis haar maatschappelijke zetel heeft staan. De actiegroep mocht voor de derde keer het hoge woord voeren in de gemeenteraad en ook Van Houtte was van de partij. Hij besloot de kerkfabriek publiekelijk te verwijten dat ze geen interesse zouden hebben in de kerk. In een vergeefse en ultieme poging om de kerk alsnog in eigen handen te krijgen. Het is nogal triestig als je hysterisch moet roepen dat je de enige bent die interesse heeft in de kerk en tegelijkertijd tegenover dezelfde gemeenteraad publiekelijk moet toegeven dat je geen enkele dossierkennis hebt, dat je geen idee hebt wat je er mee zou moeten aanvangen en dat je tot december 2018 geen belangstelling had voor 'het dossier'.

Het spreekt voor zich, maar ik schrijf het hier met veel plezier expliciet, de kerkfabriek heeft zich in deze hele moeilijke periode onaflatend blijven inzetten voor de kerk. De kerkfabriek stond onafgebroken in voor het onderhoud en de instandhouding van het monument. En, daar ben ik van overtuigd, ze zal dit blijven doen tot op het moment dat ze van haar taken ontheven wordt.

Het verschil met andere herbestemmingen van kerken in Gent is dat Sint-Anna een monument is. De vraag is dus niet enkel hoe we omgaan met religieuze gebouwen die onttrokken worden aan de eredienst, maar ook hoe we omgaan met (religieus) erfgoed.

Beide vragen laat Bauwens onbeantwoord. We krijgen zelf geen aanzet tot antwoord.

Dan volgt daarop de vraag hoe groot de erfgoedwaarde van de Sint-Annakerk is.

De vraag is helemaal niet wat de erfgoedwaarde is van de kerk. Dat is een framing die de actiegroep al maanden probeert te verkopen. Bauwens stapt met veel plezier mee in de framing. Niemand trekt in twijfel dat de Sint-Annakerk een beschermd monument is.

De hele procedure die gevolgd is, het hele herbestemmingsdossier is juist zo langzaam en nauwgezet en zorgvuldig doorlopen omdat het een waardevol monument is. Anders zou het heel simpel geweest zijn, een openbare verkoop en klaar is kees.
Er staan nota bene in het Gentse verschillende kerken te koop momenteel.
Er is door de bevoegde diensten een moeilijk werk geleverd omdat het een waardevol beschermd monument is. Er is geen enkel beperking op het recht om je eigendom te verkopen, of het nu beschermd is of niet. De Stad is op geen enkele manier verplicht om een beschermd monument met een zorgvuldige en jarenlange en complexe procedure te herbestemmen. De Stad Gent doet dat omdat ze waarde hecht aan het monument.


Daarbij wil toch nog eens in herinnering brengen dat de actiegroep zelf verschillende keren de noodzaak en het belang van een restauratie van de kerk in twijfel getrokken heeft.

De eerste keer dat de actiegroep de gemeenteraad mocht toespreken stelde ze: “We moeten de kerkfabriek feliciteren, ze heeft de kerk goed onderhouden. De kerk moet niet gerestaureerd worden.” Gevleugelde woorden van woordvoerder Paul Van Houtte. Geen verdere toelichting te horen of achteraf te vinden over waar deze uitspraak op zou gebaseerd zijn, noch over de bevoegdheid of expertise van diegene die deze uitspraak deed.

Terwijl elk klein kind ziet dat de kerk gerestaureerd moet worden.

Dezelfde woordvoerder, Paul Van Houtte slaagde er in om op dezelfde plaats maar dan in september iets heel anders te zeggen. “De grote restauratie kan gespreid worden in de tijd. Er kan gekeken worden welke stukken het eerst moeten gedaan worden en dan telkens weer gekeken. Spreiden is beter dan alles in één keer doen.” Wederom geen enkele indicatie van waar die uitspraak op zou kunnen gebaseerd zijn, noch over de expertise van diegene die deze uitspraak doet.

Het is dan ook ongelofelijke onzin. Het is overduidelijk dat de spreker geen enkel benul heeft van wat de restauratie van een dergelijk gebouw allemaal inhoudt.

Deze twee, tegengestelde, uitspraken hebben twee dingen gemeen: Ten eerste getuigen ze van een fundamenteel gebrek aan dossierkennis, in combinatie met de arrogantie om ondanks dat gebrek zwaarwichtige uitspraken te doen. Ten tweede zijn beide uitspraken ingeven niet door een 'liefde voor het monument' maar door het feit dat ze niet kunnen antwoorden op de vraag waar ze de nodige middelen vandaan schikken te halen. Als je geen geld hebt, en geen benul hoe er aan te geraken, dan zeg je maar dat je dat geld helemaal niet nodig hebt en hoop je dat niemand dat door heeft. 

Beide uitspraken zijn ronduit gevaarlijk. Sint-Anna moet gerestaureerd worden. Sint-Anna moet dringend gerestaureerd worden.

De burgergroep laakt de geheimdoenerij rond de plannen van Delhaize.

Maanden aan een stuk stond de actiegroep hysterisch commentaar te roepen op elke roddel die ze opvingen. Erger nog, de actiegroep is herhaaldelijk betrapt op het zelf verspreiden van flagrant onjuist informatie.

De actiegroep kreeg herhaaldelijke keren te horen dat de plannen bekend gemaakt zouden worden mochten de onderhandelingen tot een goed einde zouden zijn gebracht. De plannen zullen nog toegelicht worden in een buurtinformatiemoment.

Maar dat klinkt allemaal niet spannend genoeg, 'de geheimdoenerij rond de plannen van Delhaize' klinkt stukken beter.

Voor wie religieus is, is het idee een gruwel.

Kijk van dit soort uitspraken krijg ik het. Een kerk die geen kerk meer zal zijn, zal ook geen kerk meer zijn. Je kan gruwelen van het idee dat een kerk geen kerk meer zal zijn. Ok, alle begrip, maar dan zijn het gewoon gruwelijke tijden voor jou.
De Katholieke Kerk besliste geheel en al autonoom in 2013 om in dekenaat Gent een aantal kerken te  sluiten. Waaronder de Sint-Annakerk. Dit omwille van het teruglopende aantal gelovigen en het dreigende priestertekort. Naar de missen in de Sint-Annakerk kwamen geen vijftig mensen meer. Zo simpel is het.
De Rooms-Katholieke Kerk is de enige instantie die kan beslissen of een bepaald gebouw (rooms-)katholieke kerk is. Dat kan je een gruwel vinden, maar dat is nu eenmaal zo.
De Kerk besliste dat ze de Sint-Annakerk niet meer nodig heeft. De eigenaar kan dan eens rondhoren bij de andere christelijke kerken in onze stad. Maar geen van die Kerken had er nood aan om de Sint-Annakerk over te nemen. Dan is er maar 1 conclusie mogelijk, namelijk, het zal in de toekomst geen kerk meer zijn. 

Er zijn tientallen kerken die in het recente verleden, vandaag of morgen geen kerk meer (zullen) zijn. Ik heb het al een paar keer opgelijst maar in Gent alleen al zijn er tich voormalige kerken en kapellen herbestemd tot hotel, lokalen van een school, lokalen van een hogeschool, restaurant, fitnesszaal, fietsenstalling, appartementen, gemeenschappelijke ruimte bij appartementen, winkel, scoutslokaal, circusschool, concertzaal, tentoonstellingsruimte en polyvalente zaal.


Selectief verontwaardigd doen over een herbestemming uit 'religieuze redenen' is een beetje onnozel. Maar vooral doet eigenlijk niets ter zake. Tenzij je er voor wil pleiten om de katholieke kerk haar vrijheid te ontnemen om te bepalen wat al dan niet een katholieke kerk is?

Voor wie met erfgoed begaan is ook. Dé vraag is, hoe gaan we om met ons erfgoed en wat is dat waard? 

Waarom zou deze herbestemming een gruwel zijn voor 'wie met erfgoed begaan is'? Een vraag die niet beantwoord wordt. Het is dan ook metafysica van de bovenste plank. Er is geen enkele link tussen de bestemming van een bepaald gebouw en haar erfgoedwaarde.




Dan krijgen we een staaltje demagogie.

Zal Sint-Anna op die lange lijst terecht komen van sites die de moeite waard waren maar in de moderne drang naar anders en beter verdwijnen of verminkt worden?

 Het monument gaat niet verdwijnen en gaat niet verminkt worden. Dat is juist heel het punt. Het gebouw en haar interieur is beschermd. Elk onderdeel van de plannen van Consortium Markthal is besproken met Onroerend Erfgoed. De bevoegde diensten hebben ook herhaaldelijk publiekelijk de verzekering uitgesproken dat ze nauw zullen toezien om de verdere stappen.


Dan komen we bij een ronduit eigenaardige passage:

Zou het niet passend zijn om om Sint-Anna in te passen in het negentiende-eeuwse erfgoed in de stad, met de rijke collectie neogotiek, de unieke Runbogenstilkerk, de 19de-eeuwse muurschilderingen in de kerken en de art-nouveau in Gent. Het is een venster op een deel van de rijke, gelaagde recente geschiedenis van Gent en Europa. Noem het een deel van de Gentse canon.

Wat zou deze passage willen zeggen? De Sint-Annakerk is erfgoed, de Sint-Annakerk is beschermd erfgoed, de Sint-Annakerk is binnenkort gerestaureerd beschermd erfgoed, de Sint-Annakerk is binnenkort gerestaureerd en publiek toegankelijk beschermd erfgoed.

Het erfgoed-zijn is niet afhankelijk van haar functie. Zo werkt dat niet. Het Gerard De Duivelsteen is erfgoed, haar oorspronkelijke functie van woonhuis heeft ze al lang geleden verloren. Denkt Bauwens soms dat het Gravensteen enkel maar erfgoed is als het de residentie is van de landsheer? Gebouwen veranderen nu eenmaal van functie, dat is het verloop van de geschiedenis. Een zeventiende eeuwse boerderij is erfgoed, of er nu varkentjes lopen of niet. De Bijloke is erfgoed en dat is niet veranderd omdat er geen ernstig zieken meer liggen af te zien. In de Bijloke kun je een museum bezoeken, les volgen of muziek beluisteren/spelen, dat staat mijlenver van de oorspronkelijke functie. En toch is het erfgoed. In het Vleeshuis hangt het nu niet vol hompen vlees aan grote haken. Op het Belfort staan geen torenwachters. Het Belfort is er niet minder erfgoed op geworden.
In het Klein Begijnhof, op wandelafstand van Sint-Anna, wonen geen begijnen meer. En toch is dit Unesco Werelderfgoed.

Bauwens lijkt te zeggen dat alleen erfgoed in overheidshanden en alleen erfgoed dat nog steeds haar oorspronkelijke functie heeft erfgoed is. En dat is een heel nieuwe benadering van het werkveld.

Wat stelt hij allemaal?
Ten eerste moet een kerk een kerk blijven. De katholieke kerk heeft niet het recht om te bepalen wat al dan niet een kerk is. De overheid moet dit bepalen, blijkbaar. En dat geldt dan waarschijnlijk voor alle beschermde gebouwen. Geen functie-veranderingen. Daarbij spreekt Bauwens zich niet uit over of dit met terugwerkende kracht is of niet. Een deel van het Gravensteen terug inrichten als folterkamer is blijkbaar onvermijdelijk als we een hart hebben voor erfgoed. Ook het terug in gebruik nemen van de vergeetpunt moet dan maar. 
Ten tweede moet de overheid alle kosten dragen. Van alle beschermde gebouwen, want deel van de canon, blijkbaar.


De auteur doet allerlei uitspraken zonder deze verder uit te werken, hij heeft zich vluchtig ingewerkt en praat de sosgroep klakkeloos na.  Het is een stapje 'beter' dan vorige week, maar daar is het ook al mee gezegd.