erfgoeddag in Sint-Anna

Beste vrienden, het is vandaag erfgoeddag.

Thema dit jaar 'zorg'. Allerlei zorginstellingen doen van alles met hun erfgoed, er zijn interessante dingen te zien bij de Zuster van Liefde en in het Guislain. Maar ook historische huizen doet iets leuk, die maken hun erfgoed toegankelijk voor mensen met een beperking, voor blinden en slechtzienden, voor rolwagengebruikers. Allemaal heel interessant dus. Bekijk zeker het volledige programma op erfgoeddag.be

Ik maak reclame voor het programma van cirq, de cultuurdienst van de Stad Gent.

Kom nu zondag naar Erfgoeddag!

VRIJWILLIGERSWERKING ROEREND RELIGIEUS ERFGOED IN DE KIJKER IN DE SINT-JACOBSKERK EN SINT-ANNAKERK

Begin 2017 startte de Cultuurdienst-CIRCA samen met de Dienst Erfgoed van de Provincie Oost-Vlaanderen een vrijwilligerswerking op die zich inzet voor de erfgoedobjecten in Gentse parochiekerken. Na een aantal opleidingsmomenten werken de vrijwilligers ondertussen op volle kracht aan het inventariseren, fotograferen en conserveren van de kostbare collectie religieus erfgoed die Gent rijk is.Tijdens ERFGOEDDAG op zondag 23 april wordt deze vrijwilligerswerking in de kijker gezet. U kunt de enthousiaste ploeg die dag aan het werk zien in twee van de mooiste kerken van Gent!PROGRAMMA

10 - 12 uur: Schatten uit de Sint-JacobskerkDe Gentse Sint-Jacobskerk herbergt een heleboel verborgen schatten. Voorwerpen die doorheen de decennia in onbruik zijn geraakt en daardoor vaak aan het oog onttrokken bleven, zoals bijvoorbeeld objecten die voor processies werden gebruikt. De vrijwilligers zijn al enkele weken aan de slag om de voorwerpen met erfgoedwaarde te selecteren en in hun vroegere glorie te herstellen. Op Erfgoeddag worden deze voorwerpen tentoongesteld en kunt u een woordje uitleg krijgen over de conservatie van erfgoedobjecten en de geschiedenis van de kerk.

14 - 16 uur: Erfgoedobjecten fotograferen in de Sint-AnnakerkErfgoeddag is een uniek moment om de prachtige Sint-Annakerk en haar mooiste voorwerpen van goddelijke huisraad te komen bewonderen. U kunt er ook een demonstratie "Fotograferen van erfgoedobjecten" bijwonen en genieten van een schitterend uitzicht van op het balkon van de kerk. Dirk Steenbrugge en Ingrid Buyl zorgen voor een feestelijke toets met een orgelconcert.

We hopen u van harte te mogen verwelkomen!

Meer informatie?Wilt u op de hoogte gehouden worden van de vrijwilligerswerking roerend religieus erfgoed of heeft u interesse om zelf mee te werken? Stuur dan gerust een mailtje naar cultuurdienst@stad.gent.

Wat zouden we Dirk hier zo verschrikkelijk graag bij gehad hebben. 

ontmoetingsdag voor kerkbesturen - editie 2016

Kameraden en vrienden, uw kameraad is wederom niet op zijn werkplek - deze keer niet omwille van vakantie of ander werkverzuim. Uw kameraad zit op een studiedag.
Het is weer tijd voor de jaarlijkse ontmoetingsdag voor kerkbesturen, ingericht door de Provincie Oost-Vlaanderen. En dat is altijd interessant.

Thema dit jaar 'waarderen'.

Waarderen is altijd nuttig, je (her)ontdekt er de verhalen en de geschiedenis van voorwerpen in de kerk mee. Die verhalen kan je aan bod laten komen in bijvoorbeeld een tentoonstelling, een publicatie, de geloofsbeleving enz. Je wil bergruimtes opruimen, maar je weet niet welke voorwerpen tot je collectie horen en van belang zijn? Hier helpt de methodiek van het stappenplan om door het bos de bomen te zien. Wanneer een parochiekerk minder of niet meer gebruikt wordt en het roerend erfgoed onder druk staat, beschik je nu over een instrument om samen tot een gefundeerde waardering, selectie en herbestemming te komen.

Deze editie niet in een exotische uithoek van onze provincie, maar in het klooster van de Gentse Augustijnen.

Voor de liefhebbers, het programma:

10.00 uur: Verwelkoming 10.05 uur: Het belang van waarderen, bisdom Gent
10.15 uur: Voorstelling Handleiding Waarderen
11.15 uur: Voorstelling website Handleiding Waarderen
11.45 uur: middagpauze
 In de namiddag workshops 'Waarderen in de praktijk'.
 onderbroken van 14.45 uur tot 15.15 uur voor een koffiepauze met bemoedigende woorden door gedeputeerde Jozef Dauwe.
 Afsluiten doen we, zoals het hoort, met een receptie.


Ik weet niet hoe jullie dag er uit zal zien, maar de mijne ziet er in elk geval dik in orde uit.

Help, onze kerk loopt leeg

Kerken die leeglopen zorgen voor heel wat discussie. Bij onze noorderburen is de situatie wat schrijnender als bij ons, de kerken zijn daar immers private eigendom, het is te zeggen de zogenaamde kerkgenootschappen zijn eigenaar van de gebouwen en zij dragen ook alle kosten. Bij ons worden parochiekerken gefinancierd met publieke middelen en staan ze onder beheer van een openbaar bestuur, met de verwarrende naam kerkfabriek.
Deze week werd een handleiding voor kerkbestuurders voorgesteld. Samensteller is Duco Stadig, zelf lid van een kerkbestuur en oud-wethouder.

Liefhebbers kunnen de handleiding hier downloaden.

'zoek iets waar je als kerk mee kunt scoren'

Vandaag brengen we een interessante tekst uit Nederland, van de organisatie Toekomst Religieus Erfgoed. Maar het is, me dunkt, ook voor hier toepasbaar. Hoe kom je als kerk bovenaan de stapel?

De truc om boven op de stapel van een monumentenfonds, instantie of particulier investeerder terecht te komen, is je kerkgebouw in de schijnwerpers te zetten. Charlotte Bonga, actief in de restauratiecommissie van de Sint Willibrorduskerk te Vierakker, legt uit: “Ons devies was en is: haal alles uit de kast wat je kunt bedenken om jouw kerk onderscheidend te laten zijn.”
Tussen 2000 en 2009 werd de negentiende-eeuwse neogotische hallenkerk in het Gelderse dorp aan zowel de buiten- als binnenzijde grondig gerenoveerd. De totale kosten voor deze renovatie bedroegen ruim twee miljoen euro. Met een geloofsgemeenschap van zo’n 450 parochianen en een inwonerstal van om en nabij de 1.200 dorpelingen, had Vierakker niet genoeg aan de giften en inzamelingsacties van de dorpsgemeenschap om een dergelijk bedrag op te halen. De financiering kwam uiteindelijk rond met behulp van een overheidssubsidie en diverse fondsen, waaronder het Prins Bernhard Cultuurfonds en het VSB-fonds. Ook besteedde provincie Gelderland zogeheten NUON-gelden aan de renovatie. De inspanning van de Vierakkers werd beloond. In 2004 is de restauratie bekroond met de Europese Bernhard Remmersprijs, ook wel bekend als de ‘Oscar in de monumentenzorg’.

In Vierakker bestond het recept voor een geslaagde renovatie uit het enthousiasmeren en mobiliseren van zowel de plaatselijke dorpsgemeenschap als mogelijke financiers. Door enthousiast en positief blijven, ook als het tegenzit. Door alles uit het kerkgebouw te halen wat er in zit. En ten slotte door het opzoeken van de publiciteit, openheid van zaken te geven en iedereen bij het proces en bij het kerkgebouw te (blijven) betrekken. Zo organiseert de Willibrorduskerk openstellingen om iedereen toegang te kunnen verlenen tot het kerkgebouw. 'Geld wordt immers niet gestopt in iets wat voor het merendeel van de bevolking verborgen blijft', zo redeneert Bonga.

Wat betreft unieke kwaliteiten had de Willibrorduskerk het vrij gemakkelijk. Het prachtige interieur, de kleurrijke schilderingen en de ligging in het natuurrijke landgoed Suideras zijn belangrijke selling points van het kerkgebouw. Een waarderapport van de Stichting Kerkelijk Kunstbezit omschrijft het interieur zelfs als ‘het best bewaarde authentieke interieur van een dorpskerk uit die tijd’. 'Een kerk die je omarmt als je binnenkomt', aldus Bonga.

Ook plattelandskerken die wellicht niet op deze uitgesproken wijze bekend staan om hun monumentaliteit kunnen kijken naar wat de betreffende kerk bijzonder maakt. Misschien is dat wel de binding met het dorp, de unieke ontstaansgeschiedenis van het kerkgebouw of wellicht de praktische gebruiksmogelijkheden van de ruimte of de ligging van de kerk. Met andere woorden, zoek iets waar je mee kunt scoren, of het nu om restaureren of herbestemmen gaat.

verslag ontmoetingsdag

Twee weken geleden trok uw kameraad naar een ontmoetingsdag van de provincie Oost-Vlaanderen. Voor het parochieblad schreef ik volgend korte verslag.

Donderdag 29 oktober organiseerde de Provincie Oost-Vlaanderen haar jaarlijkse 'Ontmoetingsdag Oost-Vlaamse kerkbesturen'.

Kerkbesturen of 'kerkfabrieken' beheren de parochiekerken en zijn dagdagelijks bezig met de zorg voor het kerkgebouw. Af en toe is het eens goed om samen te zitten met collega's uit andere parochies om ervaringen uit te wisselen en 'goede praktijken' terug mee te nemen naar de eigen werking. De provincie Oost-Vlaanderen zorgt voor de omkadering en een inhoudelijk sterk programma.

Thema voor dit jaar was 'de ontsluiting' van het culturele erfgoed. Of een parochiekerk nu eeuwenoud is, zoals Onze-Lieve-Vrouw Sint-Pieters, of (relatief) piepjong zoals Kristus-Koning, elke parochiekerk heeft, of beter is, erfgoed. Kunstvoorwerpen, archiefstukken, immateriële gebruiken en tradities, het is allemaal erfgoed. Een middeleeuws beeld, een neoclassicistische preekstoel, een art deco kelk, een prachtig glasraam uit de jaren '50. Onze parochiekerken huisvesten een ware schat aan erfgoed. Kerkbesturen dienen deze niet enkel goed te bewaren, zodat 'het nageslacht' er ook van kan genieten, kerkbesturen dienen ook oog te hebben voor 'de ontsluiting'. Ontsluiting draait om het in de kijker zetten van het culturele erfgoed. Zorgen dat kerkgangers, maar ook Jan en Fatima Publiek, begrijpen waar een vroeg-negentiende eeuwse dalmatiek of een barokke stralenmonstrans ooit voor gediend hebben én vooral dat ze weten waarom dit erfgoed het verdient om goed bewaard te worden. Daarbij moet je trouwens ook denken aan zogenaamde 'immateriële tradities' zoals processies, maar ook de gebruiken rond uitvaarten.

Plaats van gebeuren dit jaar, de Sint-Ghislenuskerk in hartje Waarschoot. Als dit een belletje doet rinkelen, in de nieuwjaarsnacht van 2002 brandde de kerk volledig uit. De toren staat nog fier naast de dakloze buitenmuren van de oude kerk. Daartegen werd een nieuwe glazen en betonnen kerk gebouwd. Dit alleen is al een trip naar het Meetjesland waard.

Het voormiddagprogramma bestond uit boeiende lezingen, ingeleid door Jo Rombouts, diensthoofd erfgoed van de Provincie. In de namiddag stonden workshops op het programma. Al deze lezingen en de getoonde presentaties kunt u nalezen op de website van de provincie Oost-Vlaanderen: http://oost-vlaanderen.be/public/cultuur_vrijetijd/cultuur/erfgoed_monumenten/religieus_erfgoed

Ontsluiten kan je op vele manieren doen, met een interactief en deels digitaal verhaal zoals de Basiliek van Halle, met spelletjes en educatieve pakketten zoals rond het Lams Gods. Er werd ook stil gestaan bij de 'randvoorwaarden', zoals een degelijke bewaking en diefstalpreventie of een degelijk vrijwilligersbeleid. Tenslotte werd er ook gekeken naar hoe je publiek aantrekt voor je 'ontsluitingsverhaal', niet enkel de hardcore lezingenganger, maar ook de jonge moeder met jengelende kroost.

dagje Waarschoot

Vandaag zit u kameraad niet in zijn kerk, noch in zijn zetel. Vandaag zit ik op de jaarlijkse 'Ontmoetingsdag voor kerkbesturen' georganiseerd door Provincie Oost-Vlaanderen.
Een zeer boeiend programma, een mooi kader (Waarschoot of all places), meestal toch een aantal interessante mensen. En dat de dag traditiegetrouw eindigt met een receptie is maar goed ook.

ugly kid jesus

Wie een beetje thuis is in de Westerse kunstgeschiedenis, is ze zeker al eens tegengekomen: schilderijen en beelden van kindje Jezus, die er allesbehalve als een kind uitziet.
Uiteraard konden de kunstenaars uit de middeleeuwen perfect een kind schilderen of beeldhouwen. Dat was helemaal het probleem niet. Het probleem was dat Onze-Lieve-Heer maar moeilijk kon voorgesteld worden als een onnozel baby'tje met een volle pamper. Dat beeld strookte niet met de voorstelling van Christus Koning. Een redenering die maar gedurende een beperkte periode van 'onze' kunstgeschiedenis de norm was. Maar een redenering die prachtige vreemde voorstellingen opleverde.

Maura Callahan heeft een leuke reeks online gezet voor City Paper.

met dank aan medievalnews

Sacramentsdag 1941

Vandaag, beste vrienden, is het Corpus Christi, Sacramentsdag.

Vroeger werden er op die dag grote processies georganiseerd om rond te gaan met 'het Heilig Sacrament'. Voor deze gelegenheid een filmpje uit de zeer oude doos.



getoond wordt de processie in Bandon, County Cork, Ierland, in 1941.

Open Kerkenweekend - de Verlossing van Sint-Petrus

Kameraden en vrienden, het eerst weekend van juni is traditiegetrouw Open Kerkenweekend. Over het hele land zetten kerken hun deuren wagenwijd open voor geïnteresseerde bezoekers. 

De Sint-Pieterskerk is weliswaar sowieso een Open Kerk, maar al te vaak vergeten we eens goed rond te kijken als we in de kerk zijn. Dus kom dit weekend eens speciaal naar de kerk en geef u ogen eens stevig de kost. De Sint-Pieters is niet alleen een prachtig monument op zich, ze herbergt een hele collectie aan schilderijen, beelden en andere kunstschatten. 

Thema voor deze OpenKerkendag is 'clair obscur'. Daarom vandaag bijzonder u aandacht voor een 'verborgen' schat. Als u in de kerk rondloopt dan komt u tussen de boven- en benedenkerk de restanten tegen van een binnenportaal.  Boven de marmeren 'poort' aan de zuidkant (de rechterkant als u binnenkomt) hangt heel hoog een prachtig schilderij, 'de Bevrijding van Sint-Petrus', vermoedelijk van de hand van Jan Janssens. Dit schilderij is gemaakt voor het Sint-Petrus-altaar van onze kerk. Vandaag is dit het Heilig Hart-altaar en het schilderij moest plaatsmaken voor een - u raadt het nooit - beeld van het Heilig Hart.

Janssens is een bekende schilder uit het begin van de zeventiende eeuw (1590 – 1650). Hij verbleef lange tijd in Rome en vestigde zich in 1621 officieel als schilder in onze stad. Hij was de meest uitgesproken navolger van Caravaggio in Gent, de Italiaanse grootmeester van het 'clair obscur'. Een manier van schilderen die veel belang hechtte aan het spel tussen licht en donder. Trouwens in de benedenkerk hangt van hem ook een prachtige Doornenkroning uit 1627. 

In een groots architecturaal kader wordt Sint-Petrus, op leeftijd, gebaard en kalende, uit de gevangenis weggeleid door een jonge engel, met grote vleugels, en prachtige gewaden. Op de achtergrond en de voorgrond zitten de bewakers diep in slaap verzonken. Het is een nachtelijk tafereel, in schemer-duister gehuld, met een felle lichtbron rechts-boven, die de rug en het achterhoofd van Sint-Petrus en het gezicht en de armen van de engel doet oplichten, alsook de benen van een in slaap verzonken bewaker. Een prachtig licht en schaduw-spel, passend bij het thema van deze Open Kerken-dag.

kerkelijk erfgoed van Sint-Pieters op AVS

Op deze wisselvallige maandag, traditiegetrouw een filmpje. Vandaag echter we lijnrecht in tegen een andere traditie, ik post namelijk een filmpje featuring mezelf.

Woensdag organiseert de vzw Monumentale Kerken Gent een persvoorstelling over een reeks van vijf 'erfgoedsprokkels' en over de nieuwe website. AVS, de regionale televisiezender, wou daarbij ook wat religieus erfgoed in beeld brengen.


20150527-NIEUWS-06 from AVS on Vimeo.

'onder de kerktoren'

Beste vrienden, liefhebbers van het Gentse religieuze erfgoed kunnen vanavond terecht in de Sint-Niklaaskerk voor een 'debatavond' - onder de kerktoren.

Om 19u30 kunt u gaan luisteren naar een reeks panelleden die elk vanuit hun 'expertise' reflecteren over 'de toekomst van het kerkgebouw'.

De kerk als ruimte voor eredienst – E.H. Flor Brondeel | Pastoor-deken Sint-Niklaaskerk
De kerk als monument – Dirk Laporte | Docent Master Monumenten- en Landschapszorg UA
De kerk als sociale ontmoetingsruimte – Frank De Graeve | Organisator Parnassus (Ateljee vzw)
De kerk als culturele trekpleister – Serge Platel | Directeur Federatie van Muziekfestivals in Vlaanderen
De kerk als huis voor kunst en erfgoed - Jan Jaspers | Directeur Onroerend Erfgoed CRKC
De kerk als baken in de stad – Christophe Peeters | Schepen van o.m. patrimonium
De kerk als inspirerende architectuur - dr. Roel De Ridder, Onderzoeksgroep Architectuur & Kunst UH
Moderator van de avond is journalist Karel Van Keymeulen.

En zoals steeds is er achteraf een receptie.
een organisatie van de vzw Vrienden van de Sint-Niklaaskerk

 Dus een interessante avond voor de geïnteresseerden, in een mooi kader, in het centrum van onze stad.

persvoorstelling MKG

Kameraden en vrienden, deze voormiddag wordt in de enige echte Sint-Pieterskerk een persvoorstelling gehouden van Monumentale Kerken Gent. Dat is een samenwerkingsverband tussen de kerkfabrieken van de Kathedraal, de Sint-Niklaaskerk, Sint-Jacobs, Sint-Michiels en Sint-Pieters, met de steun van stad en provincie.
Vandaag worden voorgesteld, een nieuwe website: www.mkgent.be
en voorstellingsboekjes van de vijf kerken in de nieuwe reeks 'erfgoedsprokkels' van de provincie Oost-Vlaanderen.

Afspraak om 11u, Sint-Pieterskerk, Sint-Pietersplein.

'ontmoetingsdag voor kerkbesturen'

Beste vrienden, vandaag zit uw kameraad op een studiedag.

'Studiedagen, ne truc van de leeghangers'.

Het programma ziet er in elk geval zeer interessant uit.


10u00 Verwelkoming door Christine Deweerdt, directeur STAM
10u15 Inleiding op het dagprogramma Jo Rombouts, diensthoofd erfgoed Provincie Oost-Vlaanderen
10u30 Welkom bij Erfgoedinzicht Jan Deckers, directeur eGov
10u45 Toekomstvisie voor de Kerk in Oost-Vlaanderen vicaris Lode Aerts, bisdom Gent
11u30 Waardering van roerend religieus erfgoed: een traject Jan Klinckaert, directeur roerend erfgoed CRKC
12u30 Lunch (altijd leuk)
 14 uur Workshops
• Workshop A: Kennismaking met Erfgoedinzicht
• Workshop B: Naar een toekomstgericht kerkenplan in de Westhoek
• Workshop C: Textiel uit de 19de en 20ste eeuw in uw kerkcollectie

• Workshop D: Bezoek tentoonstelling ‘stad van morgen: 46 Gentse parochiekerken om over na te denken’ in het STAM

15 uur Koffiepauze (zeer noodzakelijk me dunkt)
15u30 Workshops
• Workshop A: Kennismaking met Erfgoedinzicht

• Workshop B: Conservatie van uw collectie en ongediertebestrijding
• Workshop C: Zwalmse kerken op zoek naar een nieuwe invulling: een verhaal van waarderen
• Workshop D: Bezoek tentoonstelling ‘stad van morgen: 46 Gentse parochiekerken om over na te denken’ in het STAM

16u30 Slotwoord door gedeputeerde Jozef Dauwe
16u45 – 17u30 Receptie (het zou overdreven dit het voornaamste te noemen, maar niettemin onontbeerlijk)


­
De ontmoetingsdag van de Oost-Vlaamse kerkbesturen is een organisatie van Dienst Erfgoed in samenwerking met Transversale Cel Cultuur, Monumentenwacht Oost-Vlaanderen en PIVA eGov. Met de steun van de Vlaamse overheid, STAM, CRKC, en Bisdom Gent.

Een prachtig initiatief van de Provincie Oost-Vlaanderen. Het enige bestuursniveau dat dergelijke initiatieven kan nemen. De gemeentes zijn te klein om vormingen te geven, of tenminste dat beweren ze toch (Gent heeft een 24 parochiekerken, wat toch voldoende zou kunnen zijn, maar hoe minder ze moeten doen hoe liever lijkt de stedelijke slogan, maar bon). Het Vlaamse niveau zou van alles kunnen doen, maar toch nu toe heb ik enkel van het rijksarchief een initiatief gezien. Landelijke expertisecentra, zoals het CRKC geven enkel zeer prijzige vormingen en studiemomenten. Dus lang leve de provincie!

Langs 's Heeren wegen

Kameraden en vrienden,

vandaag brengen we enkele interessante reportages gemaakt door Bart Hölscher in opdracht van de Nederlandse regionale zender L1 en Braambos. Ze maakten een reeks over het religieuze erfgoed in Nederlands Limburg.
Vandaag dus de eerste vier afleveringen.

de heiligen van Noorbeek en Hoksent



de heiligen van Steyl en Galmaarden



Hasselt en Sint Gerlach



Heiligenbeelden

bedreigd roerend religieus erfgoed

Kameraden en vrienden,

we moeten daar eerlijk in zijn, in deze tijden van steeds voortschrijdende ontkerkelijking dreigen steeds meer kerken de deuren te moeten sluiten. Probleem daarbij is dat op die manier heel wat erfgoed dreigt verloren te gaan.
Laat ons eerlijk zijn, er is al zeer veel erfgoed verloren gegaan, denk maar aan alles wat na Vaticanum II naar de rommelmarkt werd verwezen. Zelf vandaag kun je bij opkopers en brolmarchands allerhande religieuze voorwerpen en textiel kopen.
Er wordt tegenwoordig heel wat gediscussieerd over wat er met al die gebouwen moet gebeuren, maar ook over het roerend erfgoed moet gewaakt worden.

In Nederland ontwikkelden het Museum Catharijneconvent en de Stichting Kerkelijk Kunstbezit in Nederland een 'Handreiking roerend religieus erfgoed'.



De handleiding kun je geheel en al online raadplegen: Handreiking religieus roerend erfgoed

In Nederlandstalig België waakt het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur over het katholieke erfgoed.